در سالهای اخیر و با ابتکار فرمانده معظم کل قوا، واژه جدیدی به ادبیات دفاعی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران افزوده شده است که آن "نیروی دریایی راهبردی" است. با نگاهی به لیست واژگان نظامی می تواند مترادف هایی برای این واژه همچون نیروی دریایی آبی و یا نیروی دریایی آب های آزاد پیدا کرد. به طور سنتی نیروی دریایی ایران از زمان تشکیل در دوره پهلوی اول تا چند سال اخیر بیشتر به عنوان یک نیروی دریایی آب های ساحلی که حوزه عملیاتی آن شامل مناطقی چون خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر بود.

در سالهای اخیر فرماندهی معظم کل قوا با یادآوری ارزش های موجود در دریا و نیاز کشور به حضور در آبها آزاد نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران خود را مهیای حضور در آبهای بین المللی کرد. ظهور پدیده ای به نام دزدی دریایی در آبهای منطقه خلیج عدن و دریای سرخ فرصت خوبی بود تا نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران حضور در آبهای دور از خانه را تجربه کند.

 تا به امروز بیش از 20 ناوگروه نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از منافع ملی در این منطقه حضور پیدا کرده اند و حضور در دریایی مدیترانه را نیز تجربه کرده اند. اما بیست و چهارمین ناوگروه نیروی دریایی ارتش بر خلاف اسلاف خود به سمت شرق رفته و تبدیل به اولین ناوگروه ایرانی شد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به اقیانوس آرام وارد شده است. اما در این مطلب قصد داریم مسیر طی شده توسط نیروی دریایی ایران و شرایط کلی آن منطقه از کره جغرافیایی را تشریح کنیم.

تنگه مالاکا به عنوان یکی از مهمترین گذرگاه های انرژی در جهان به عنوان آبراهی شناخته می شود که اقیانوس هند را به اقیانوس آرام وصل می کند. این آب راه در بین کشورهای مالزی، جزیره سوماترا اندونزی و در جنوب آن نیز کشور سنگاپور واقع شده است. این تنگه طولی در حدود 800 کیلومتر داشته و عرض آن نیز در نقاط مختلف بین 50 تا 320 کیلومتر است.

عمق این تنگه آبی نیز بین 27 تا 37 متر برآورد می شود و یکی از مهمترین گذرگاه های دریایی جهان به حساب می آید که به صورت روزانه 15 میلیون بشکه نفت از آن عبور می کند. بخش عمده نفت خلیج فارس که برای بازار کشورهای آسیایی به مانند چین، کره جنوبی و ژاپن از این تنگه عبور کرده و به دست مشتریان آن می رسد. از سوی دیگر بخش عمده ای از صادرات کشورهای آسیایی مثل چین نیز از طریق این آب راه استراتژیک به مناطق دیگر دنیا حمل می شود.

این تنگه آبی در طی ادوار مختلف تحت کنترل اقوام مختلف مانند اعراب، هندی ها، پرتغالی ها و انگلیسی ها بوده و در طول سالهای قرن 19، 20 و سالهای اولیه قرن بیست و یکم همچنان با مشکلی به نام دزدان دریایی رو به رو بوده است. ناوگروه بیست و چهارم نداجا شامل ناو بالگردان‌بر خارک و ناوشکن سبلان پس از طی 7000 کیلومتر به این تنگه وارد شده و پس از خروج از آن به اقیانوس آرام وارد می شوند.

 اما پس از گذر از این تنگه و ورود به اقیانوس آرام، مقصد بعدی ناوگروه نداجا بندر چینی "  ژانگ‌ژیانگ " است. اما چرا نیروی دریایی ایران به سمت این بندر می رود؟

باید گفت که این بندر چینی محل استقرار فرماندهی ناوگان "دریای چین جنوبی" نیروی دریایی چین بوده و عناصر زیادی از واحدهای سطحی، زیر سطحی و تفنگداردریایی این کشور در این محل مستقر هستند. اگر به نقشه توجه کنید متوجه خواهید شد که این بندرگاه چینی در فاصله کمی از بندر مهم تجاری هنگ کنگ به عنوان یکی از مهم ترین مناطق اقتصادی کشور چین و در عین حال در نزدیکی جزیره تایوان قرار دارد. بخشی از کشور چین که دولت پکن بارها آن را بخش جداشده از خاک خود اعلام کرده و تاکید کرده است که از هر اقدامی ولو نظامی برای بازگرداندن این بخش از سرزمین خود کوتاهی نخواهد کرد.

 در صورتی که هر گونه درگیری نظامی در این منطقه رخ دهد این بخش از نیروی دریایی چین به عنوان یکی از اصلی ترین واحدهای نظامی در منطقه واکنش نشان می دهد. از جمله شناورهای موجود در این بخش از نیروی دریایی چین می توان به ناوشکن های کلاس 052 ساخت چین اشاره کرد. شناورهایی با خواص رادار گریزی و البته توانایی درگیری با اهداف مختلف در سطح ، هوا و زیر سطح که در سالهای اخیر به نیروی دریایی چین تحویل داده شده است.

با کمی انحراف از بحث باید به این نکته اشاره کرد که نیروی دریایی چین در سالهای اخیر شدیدا ارتقاء پیدا کرده و به سرعت در حال کم کردن فاصله خود با نیروهای دریایی بزرگ جهان از جمله ایالات متحده آمریکا است. در عین حال در این بندر دو تیپ تفنگدار دریایی ارتش چین به همراه تعداد زیادی از شناورهای تهاجمی آبی خاکی حضور دارند که در صورت لزوم می توانند به سرعت در مناطق مورد نظر وارد عمل شوند.

با توجه به حضور تعدادی از دانشجویان دانشگاه دریایی امام خمینی (ره) نوشهر در این ناوگروه می توان انتظار داشت که این افراد بتوانند در این سفر و با ملاقات با افسران چینی اطلاعات بسیار مفید و به روزی را در خصوص نیروی دریایی به دست بیاورند.

البته بندر چینی " ژانگ‌ژیانگ " از لحاظ اقتصادی نیز دارای اهمیت فراوانی است و جزء یکی از 8 بندر تجاری اصلی این کشور به حساب می آید. این بندر در هر سال در حدود 2400 میلیون تن محصولات مختلف را دریافت و یا صادر می کند. کارگاه کشتی سازی و کارخانه فرآوری شکر از جمله دیگر بخش های موجود در این منطقه ساحلی چین است. بنا بر اعلام دریادار سیاری کل سفر این ناوگروه در نهایت 20 هزار کیلومتر خواهد بود که در نوع خود رکوردی برای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به حساب می آید.

همچنین ناوگروه نداجا در مسیر برگشت یک توقف نیز در بندر کلمبو سریلانکا نیز خواهد داشت. این بندر یکی از 35 بندر شلوغ تجاری جهان به حساب آمده و بخش اعظمی از صادرات و واردات این کشور کوچک آسیایی از این بندر صورت می گیرد. در عین حال فرماندهی ناوگان غربی نیروی دریایی سریلانکا نیز در این بندر حضور دارد. ناو گروه ایرانی نیز نهایتا به خلیج عدن و سپس به کشور مراجعت خواهد کرد.